Họa sỹ Trần Văn Thảo sống xa cách sự ồn ã của thành phố Hồ Chí Minh. Ngôi nhà của anh ẩn sâu trong một con ngõ nhỏ ở quận Bình Thạnh. Bên trong, khoảng không gian cao vời vợi của trần nhà bị phá vỡ bằng một mảng tường gạch và được mở ra theo các bậc thang dẫn vào xưởng vẽ ở tầng hai. Trước đây, Thảo thiết kế không gian sống và làm việc cho riêng mình, giờ khi đã có gia đình, anh chia sẻ tất cả điều đó với vợ con. Tuy nhiên, ngôi nhà vẫn nói lên nhiều điều về anh.
Ngôi nhà của Thảo là tất cả sự đơn giản từ sức mạnh thiên nhiên; ánh sáng, bởi anh là một nghệ sỹ thị giác; nổi bật như một sự chiếu rọi phơi bày, bởi anh là một người thẳng thắn. Phần lớn những tường gạch trong nhà đều được phủ sơn, nhưng anh chừa lại một vài mảng tường thô, thường là những gờ tường. Những mẫu gờ tường thô lộ ra ấy cho thấy anh dùng sơn vừa để che vừa để lộ.
Đó là một cách hay để xem loạt tranh mới của Thảo, những vệt màu che dấu những điều ẩn chứa lấp ló bên dưới. Người xem buộc phải quan sát thật kỹ mới cảm nhận được không gian của bức tranh vì sự kết hợp những yếu tố đơn giản này.
Chẳng hạn, khi sử dụng bột giấy, anh tạo ra một mảng tranh giống như một bước đệm dành cho mắt người xem, nơi có thể bước sâu vào bên trong hay lướt ra ngoài mặt tranh phẳng. Những nét cọ nhanh lướt trên mặt toan bị vò thành nhiều nếp gấp mang một cảm xúc khác lạ, tựa như trò chơi trốn tìm của con trẻ, nơi nhiều vệt sơn khác nhau đồng thời vừa tạo dựng vừa che dấu cấu trúc của bức tranh.
Tranh của Thảo dần ít bí ẩn hơn. Tinh thần và tính ẩn dụ vẫn hiện diện như trong loạt tranh “Origins Revisited” (Trở về nguồn cội) năm 2000 của anh – bảng màu xám đen và màu đá cố gợi lên một thế giới thời tiền sử. Những bức tranh mới không cùng theo cách đó. Tên tranh được đặt theo những con số, màu sắc tươi sáng và trang hoàng. Đó đích thị là nghệ thuật hiện đại, như Matisse đã từng nói rằng nghệ thuật phải tự do thoát khỏi những chủ đề hay tạo rắc rối và xao lãng, chẳng hạn như một chiếc ghế bành ấm áp vậy.
Tác giả quá cố Kurt Varnedoe – nguyên tổng giám tuyển tranh và tượng tại Bảo tàng Nghệ thuật Hiện đại ở New York, đã từng mô tả trong cuốn sách của ông (Pictures of Nothing: Abstract Art since Pollock – Vô ảnh: Nghệ thuật Trừu tượng sau Pollock) về nghệ thuật trừu tượng như sự kiếm tìm cấp độ nhất thời của sự vô nghĩa chứ không hẳn là sự tìm kiếm ý nghĩa của nó. Ông viết: “Có thể thấy điều này không chỉ trong cái đẹp của trừu tượng mà còn tại biên của sự sáo rỗng, tương tự và một thế giới nhân tạo.” Cuộc sống vẫn diễn ra hàng ngày, nếu các lớp bột giấy nhểu nhão, những đốm màu chấm phá bằng cọ, hay những nét vẽ bằng sáp của Thảo đặc trưng cho một điều gì, thì đó hẳn là sự quan trọng của cuộc sống hàng ngày của chúng ta. Cũng có thể hiểu như thế đối với mọi thay đổi sắc độ trong tranh anh, chẳng hạn khi màu tím nhạt được vảy lên trên màu xanh két rực rỡ, hay những đốm màu nguyên ẩn hiện dưới những lớp sơn dầy màu trắng.
Niềm vui biểu lộ rõ nét trong các tác phẩm mới và đó chắc hẳn do đứa con trai nhỏ của anh. Những bức tranh như những buổi chiều không bao giờ chấm dứt của thời niên thiếu, tràn đầy ánh mặt trời và niềm tiếc nuối chìm dần vào giấc ngủ. Đây chính là biến của sự quen thuộc mà Varnedoe đã viết. Thảo dường như đã phát hiện ra một hiện tại vĩnh cửu và tác phẩm của anh sống động đến mức khó lòng kìm nén.
by Joe Fyfe